Arheološki institut u Beogradu je osnovan 31. maja 1947. godine sa ciljem da okupi stručnjake na polju arheologije u jednu naučnu instituciju. Izvorno, bio je deo Srpske akademije nauka i umetnosti, zamišljen kao mesto odakle će biti organizovane buduće arheološke akcije koje će biti sistematski koordinirane, i na nacionalnom i na međunarodnom nivou. Rad Instituta je uvek bio zasnovan na naučnom istraživanju, sistematskim iskopavanjima i rekognosciranjima arheoloških nalazišta, publikacijama, kao i saradnjom sa drugim institucijama povezanim sa arheologijom i zaštitom kulturnog nasleđa. Od 1961. godine, Arheološki institut je potpuno nezavisna naučna institucija finansirana od strane Ministarstva nauke.

Istraživači Instituta vode veliki broj značajnih iskopavanja u Srbiji. Među njima se posebno ističu svojim obimom, značajem i brojem istraženih nalazišta zaštitna iskopavanja koja su prethodila konstrukciji hidrelektrana Đerdap 1 i Đerdap 2 na Dunavu. Poslednjih decenija, Institut nastavlja da sprovodi arheološko istraživanje brojnih važnih lokaliteta, nezavisno ili u saradnji sa muzejima, zavodima za zaštitu spomenika kulture ili međunarodnim partnerima.

Godine 1950. Institut je dobio čast da preuzme publikovanje najstarijeg arheološkog časopisa u Srbiji – Starinara, sa čime je nastavio do danas. Pored Starinara, izdavačka delatnost instituta uključuje i seriju specijalnih izdanja, brojne monografije i tematske zbornike.

Broj saradnika Instituta se postepeno povećavao, pa tako danas Institut ima preko 50 stalnih istraživača i oko stotinu spoljnih saradnika. Institut je uprkos turbulentnim događajima poslednjih decenija uspeo da opstane preko 70 godina, i da postigne kontinuirane značajne i zapažene rezultate. Ova jedinstvena i centralna arheološka naučna institucija se nalazi u samom centru Beograda, u zgradi Srpske akademije nauka i umetnosti.